Azerbaycan'da Nevruz kutlamalari

Unlu Turkolog K. K. Yudahin’in eserinde Kirgiz Turkleri'nde Nevruz gununun, Mart ayinda oldugu ve yeni yilin ilk gunu anlamina geldigi ifade ediliyor. 2010'da Birlesmis Milletler Genel Kurulu, 3000 yildan beri kutlanmakta olan Pers kokenli bu senligi, ‘Dunya Nevruz Bayrami’ ilan etmis. Nevruz adiyla kutlanan bu bahar bayramiyla ilgili olarak Turk topluluklarinda cesitli gelenekler olusmus.

Bu sene Baku’de Nevruz Bayrami  her sene oldugu gibi 21-23 Mart tarihlerinde kutlanacakti, 23 Mart Cuma gunune denk geldigi icin kutlamalar ayin 27 sine kadar uzatildi. Nevruz Bayrami'nin Azerbaycan'in en buyuk milli bayrami oldugu belirtiliyor ve ulkenin dort bir yaninda coskulu sekilde kutlaniyor.
Gecen gece kapimiz caldi, actigimizda yerde iki adet sapka gorduk biraz ileride de iki cocuk. Ne istediklerini sordugumuzda bayram nedeni ile sapkalara birseyler koymamiz gerektigini soylediler. Geleneklerini bilmedigimizden birkac manat verdik, gittiler. Sonra haberlerde izledigimizde sapkalara cesitli meyveler, sekerlemeler de konuldugunu gorduk. Diger bir gelenek ise tabiati yesillendirdigi ve bereketlendirdigi icin tohum cimlendirmesi. Bizim cim adamlarin cimlerinin buyumus hali gibi cesitli tabaklarda cimleri her yerde gorebilirsiniz. Yine bayram kutlamasi dahilinde evlerde hazirlanan yemeklerde balik mutlaka olmasi gereken bir besin. Pismis balik servis tabagi ile masaya geliyor ve agzina altin yuzuk konuyor, bolluk bereket icin.
Bir hafta oncesi olmasina ragmen bu sali gecesini carsambaya baglayan ‘’ Ahir-cersenbe’’ gecesinde hemen hemen her sokakta atesler yakildi, uzerlerinden atlandi ve etkinlik danslarla, sarkilarla gece boyunca surdu. Azeriler icin, “üskü” denilen bayram ayi icindeki dort haftanin carsamba gunleri onemliymis. Son carsambadan onceki sali gunu “Kabir-üstü” denilen mezarlik ziyareti yapilarak helva, pilav ve diger yiyecekler fakirlere dagitiliyormus. Azerbaycan’da son carsamba gecesi ev ve esyalar temizlenip, en az yedi yemisten olusan “yeddi-levin” gecesi yapiliyormus. Henuz bu etkinlikleri goremedik onlara daha vakit var.
“Ahir cersenbe”nin diger bir gelenegi ise “suya yuzuk atma” oyunuymus. Sabah gunes dogmadan cevrelerindeki su kaynaklarina giden kizlar kismetlerinin acilmasi icin iki elinin basparmaklarina iplik bagliyarak suyun uzerinden atliyorlarmis. Sonra ipleri keserek suya atiyorlarmis.
Ogrenebildigim diger bir gelenek ise ‘’ Gapi pusma’’ dedikleri komsu kapilarini dinlemeleri. Duyduklari konusmayi yeni yilin lehine veya aleyhine yorumluyorlarmis.

Turkiye'de oldugum donemlerde Nevruz'un sadece bahari karsilamak adina Alevi, Bektasi ve Zerdust'lerin kutladigi bir etkinlik oldugunu dusunur diger Turki Cumhuriyetlerinde de kutlandigini bilirdim.
Nevruz Bayrami kutlamalarinin bu denli kutsal olduklarini ve merasimlerin dunyanın yaratilis
donemine ait en eski inanisların gunumuze kadar etkili bir sekilde ulastirilmasi acisindan onemini bilmiyordum. Her bulundugumuz ulkede oranin kulturunu ve geleneklerini ogreniyoruz ve ogrenmenin yasi olmadigini belirterek, soguk kıs günlerinin artık geride kalmasını ve baharın guzel gunlerinin
biran once gelmesini arzuluyarak bitiriyorum.